ทำไมเราถึง “ดื้อยา” กันนะ?
เราทุกคนต่างก็อาศัยอยู่ร่วมกับเหล่าแบคทีเรียหลายล้านชนิด แม้แต่เซลล์ในร่างกายของเราก็ยังมีเจ้าแบคทีเรียอาศัยอยู่ภายใน บางชนิดก็สร้างประโยชน์ และเป็นมิตรร่างกาย แต่เรามักไม่เคยตระหนักเลยว่าแบคทีเรียอีกหลายชนิดก็อาจเป็นสาเหตุของปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรงได้
แบคทีเรียกับยาปฏิชีวนะ
“เชื้อดื้อยา” เกิดขึ้นกับโรคที่มีต้นเหตุมาจากเชื้อแบคทีเรีย หลายคนอาจคิดว่ายาปฏิชีวนะนั้นเป็นยาอเนกประสงค์ และสามารถรักษาได้ทุกโรคนั้นเป็นความคิดที่ผิด จริง ๆแล้วยาปฏิชีวนะเป็นยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ไม่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อไวรัส และไม่มีฤทธิ์ลดการอักเสบ แก้ปวด ลดไข้ จะใช้รักษาเฉพาะโรคที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียเท่านั้น โดย “เชื้อดื้อยา” ที่เกิดจากการรับประทานยาที่ผิดวิธี มักมีสาเหตุมาจากพฤติกรรมดังต่อไปนี้
- การที่เรารับประทานยาปฏิชีวนะบ่อย หรือนานเกินไป
โดยปกติแล้วในร่างกายของเราจะมีเชื้อแบคทีเรียที่แข็งแรง และไม่แข็งแรงปะปนกันอยู่แล้ว การที่เราซื้อยาปฏิชีวนะกินเองโดยไม่ตรวจสอบว่าเป็นโรคที่ร่างกายสามารถหายเองได้ตามระบบภูมิคุ้มกันหรือเปล่า เช่น เมื่อเป็นหวัดจากเชื้อไวรัสทั่วไปที่ไม่จำเป็นต้องทานยาแต่เรากลับซื้อยาปฏิชีวนะกินเองทุกครั้ง หากเราทำแบบนี้ไปเรื่อย ๆเป็นเวลานาน ยาที่รับประทานเข้าไปจะทำลายแบคทีเรียที่อ่อนแอไปจนหมด จนเหลือแต่เชื้อแบคทีเรียแข็งแรงที่ต้านทานยาได้ แม้ในระยะแรก ยาอาจจะยังรักษาได้ผล แต่ในระยะยาวหากแบคทีเรียที่เหลือรอดจดจำและพัฒนาไปเป็นเชื้อดื้อยา เราก็ไม่สามารถรับประทานยาตัวเดิมแล้วหายจากโรคได้อีกต่อไป
- การรับประทานยาปฏิชีวนะไม่ครบตามปริมาณที่แพทย์สั่ง
หากเรารับประทานยาไม่ครบตามกำหนด จะส่งผลให้ยาไม่สามารถกำจัดแบคทีเรียได้ทันท่วงที ทำให้เจ้าตัวที่เหลือรอดนั้นวิวัฒนาการตัวเองเพื่อต่อต้านยาที่ร่างกายรับเข้าไป เกิดเป็นเชื้อดื้อยา
ยิ่งไปกว่านั้น เชื้อดื้อยาเหล่านี้ยังสามารถส่งต่อพันธุกรรมไปยังลูกหลาน หรือแบคทีเรียสายพันธุ์อื่นได้ ทำให้ท้ายที่สุดแล้วเชื้อแบคทีเรียเหล่านี้ก็จะกลายเป็นเชื้อที่แข็งแรง และอาจไม่มียาใดรักษาได้อีก
วิธีการป้องกัน
วิธีการลดความเสี่ยงจากการก่อเชื้อดื้อยานั้นสามารถทำได้โดยเริ่มต้นจากการปรับปรุงพฤติกรรมของตัวเราเองดังนี้
- ไม่ซื้อยาปฏิชีวนะกินตามผู้อื่น เนื่องจากโรคที่เรากับคนอื่นเป็นนั้นอาจมีสาเหตุมาจากต้นตอของโรคที่ต่างกัน
- หากได้รับยาปฏิชีวนะจากแพทย์หรือเภสัชกร ควรรับประทานให้ครบตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
- ไม่ซื้อยาปฏิชีวนะเดิมที่เคยกินซ้ำด้วยตนเอง ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้ง เพื่อตรวจสอบอาการให้แน่ชัดว่าเราติดเชื้อจากแบคทีเรียจริงหรือไม่
เชื้อดื้อยานั้นอันตรายกว่าที่เราคิด หลายคนอาจไม่สนใจและคิดว่าหากดื้อยาก็เพียงแค่เปลี่ยนยาไปเรื่อยๆ แต่คุณทราบหรือไม่ว่า จากผลการสำรวจในไทยพบว่าในทุกๆ 15 นาที มีผู้เสียชีวิตจากการใช้ยาปฏิชีวนะเฉลี่ย 1 คน เนื่องจากไม่มียาที่รักษาได้ ทำให้ทุกวันนี้จำเป็นต้องมีการคิดค้นยาปฏิชีวนะที่สามารถต้านเชื้อดื้อยาที่พัฒนาตัวเองขึ้นใหม่อยู่เสมอ ล่าสุดแล้ว แม้แต่ยาตัวใหม่ที่คิดค้นขึ้นมาก็เกิดปัญหาเชื้อดื้อยาไปเสียแล้ว ดังนั้นเราจึงต้องปกป้องตนเอง เริ่มต้นจากเรื่องง่ายๆ อย่างการรับประทานยาตามคำสั่งของแพทย์ หรือเภสัชกรเท่านั้น เพื่อไม่ให้เกิดภัยร้ายจากเชื้อดื้อยาตามมาภายหลัง
ที่มา
– https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance
– https://www.bltbangkok.com/News/เชื้อดื้อยามหันตภัยร้ายยาปฏิชีวนะ
– https://www.medicalnewstoday.com/articles/320070.php#1
– https://youtu.be/-ZX97bIbZBQ
– GPO องค์การเภสัชกรรม